Mooiste grachten van Amsterdam

Over dé mooiste gracht van Amsterdam zijn verrassend veel mensen het eens: de Brouwersgracht! Toen ‘Het Parool’ een jaar of tien geleden aan alle lezers vroeg om te stemmen op de mooiste straat van Amsterdam, eindigde Brouwersgracht zelfs ‘officieel’ en met afstand als allermooiste.

Wat maakt die Brouwersgracht nou zo mooi?
Dat zit hem niet in één specifiek iets, maar het is de combinatie van factoren die het hem doet:
* schitterend gerestaureerde grachtenpanden;
* allerlei mooie woonboten aan beide kanten van het water;
* de smalle straten met relatief weinig (gemotoriseerd) verkeer;
* indrukwekkend grote bomen direct langs het water;
* sierlijke bruggen vol met bloembakken en fietsen;
* de wijdse en pittoreske uitzichten op de kruisingen met de hoofdgrachten.

Dat liegt er niet om! Helemaal als je bedenkt dat de Brouwersgracht vroeger een soort ‘bedrijventerrein’ voor brouwerijen was. Veel van de eeuwenoude grachtenpanden die er nog steeds staan, zijn hun carriere begonnen als opslagplaats voor de granen waar het bier van werd gebrouwen. Dan hebben we het over niet minder dan vier eeuwen geleden! In die tijd was er nog geen schoon drinkwater en dronk zo’n beetje iedereen bier, en dat de hele dag door.

Je kunt je voorstellen dat de Brouwersgracht vandaag de dag ook behoort tot de meeste geliefde plekken om te wonen in Amsterdam. De prijzen van onroerend goed zijn hier compleet door het dak gegaan. Dat geldt ook voor de woonboten, waarvan een deel geen vaste bewoner meer heeft maar alle dagen van het jaar voor goud geld op Airbnb wordt verhuurd. Er wordt niet alleen gewoond en gelogeerd op de Brouwersgracht, maar ook gewerkt in kantoren en geshopt in originele winkels. En er wordt nog steeds veel bier gedronken, onder meer in geliefde stamkroegen als café Thijssen (op de hoek van Brouwersgracht en Lindengracht) en café Papeneiland (uit 1642, op de hoek van Brouwersgracht en Prinsengracht).

De Brouwersgracht is echter niet alleen een oogverblindende schoonheid. Het is ook nog eens een hele belangrijke en nuttige gracht. Hij verbindt de vier hoofdgrachten (Singel, Herengracht, Keizersgracht and Prinsengracht) én is een belangrijke verbinding met het Wilde Westen van Amsterdam. En tóch zijn delen van de Brouwergracht vaak verrassend rustig, met name het gedeelte westelijk van de kruising met de Prinsengracht.

Als dit een lijst was geweest van de populairste, meest bekende en drukste grachten van Amsterdam, dan had de Prinsengracht zonder twijfel stijf bovenaan gestaan. Of je nu in Amsterdam woont of er op bezoek bent: om de Prinsengracht kun je niet heen. En dat is maar goed ook!

De Prinsengracht is een halve cirkel van maar liefst 3 kilometer lang en snijdt dwars door het centrum van Amsterdam heen, van de Brouwersgracht tot aan de Amstel. En dan hebben we de ‘verlengstukken’ (Korte Prinsengracht en Nieuwe Prinsengracht) nog niet eens meegeteld.

Het is meer dan 400 jaar geleden dat er een begin werd gemaakt met de aanleg van de Prinsengracht. Bij de benodige bouwtijd van zo’n 50 jaar verbleekt zelfs de Noord-Zuidlijn. Kun je je voorstellen dat Amsterdam in die periode qua inwoners de derde stad van de wereld werd, na Londen en Parijs?

Nu, eeuwen later, ligt de Prinsengracht er waarschijnlijk verzorgder bij dan ooit tevoren. En de Prinsengracht bruist nog steeds van het leven. Je vindt er een perfecte mix van functies, waardoor de Prinsengracht een levendig stadje op zichzelf is. Er zijn woonappartementen, hotels, kantoren, galleries, café’s, restaurants, kerken, coffeshops, musea, en ga zo maar door. En natuurlijk twee van Amsterdams meest bekende gebouwen: de Westerkerk en het Anne Frank Huis.

De toren van de Westerkerk steekt met zijn 87 meter een flink stuk uit boven zijn omgeving en is al van verre te zien. Op dit indrukwekkende bouwwerk uit de 17e eeuw zit aardig wat ‘bling bling’: bovenop een knoeperd van een kroon en de gouden klok schittert op zijn mooist in het ondergaande zonnetje. Wat maar weinig mensen weten, is dat de je toren van de Westerk op spraak kunt beklimmen. Het zijn aardig wat smalle trappen, maar de beloning mag er zijn: een adembenemend uitzicht over de Jordaan en de rest van de stad.

Het wereldberoemde en drukbezochte Anne Frank Huis staat vlak naast de Westerkerk. Zorg ervoor dat je van tevoren online je tickets koopt voor een bezoek aan dit indrukwekkende monument.

In het water van de Prinsengracht liggen heel wat woonboten, uiteenlopend van oude omgebouwde binnenvaartschepen tot luxe drijvende villa’s. Tijdens een boottocht krijg je her en der een aardige eerste indruk van het leven op een woonboot. Als je daar meer over wilt weten, is het Woonbootmuseum op de Prinsengracht een aanrader. Of, als je wat meer te besteden hebt, kun je ook een echte woonboot huren.

Tot voor kort kon een stukje varen over de Prinsengracht nogal chaotisch uitpakken. Dat is veranderd met de recentelijke invoering van éénrichtingsverkeer op deze gracht. Hoewel het op mooie dagen nog steeds behoorlijk druk kan zijn, is het varen hier een stuk eenvoudiger geworden. Je dobbert gewoon met het overige verkeer mee, al blijft het nog wel goed opletten bij alle kruisingen. Als je de Prinsengracht graag wilt zien, zorg er dan voor dat je de juiste kant op vaart: vanuit het noordwesten richting de Amstel. ‘Spookvaren’ is niet alleen gevaarlijk, maar kan met een boete van euro 340,- ook nogal prijzig uitpakken.

Een paar keer per jaar keert de chaos terug. Op Koningsdag (27 april) is er geen drukkere gracht dan de Prinsengracht, met feestjes overal op het water en aan de wal.  Ook tijdens de jaarlijkse Gay Pride (elke eerste zaterdag van augustus) is een hoofdrol weggelegd voor de Prinsengracht  Dan komen mensen van heinde en verre om de lange kolonne van versierde feestboten te bekijken en zelf ook mee te feesten. En dan is er in september ook nog het jaarlijkse Prinsengrachtconcert. Dan verandert een stuk van de Prinsengracht in een prachtig uitgelicht decor voor een gratis klassiek openluchtconcert.

De foto hierboven is genomen op één van de meest fotogenieke plekken van Amsterdam. Deze architectonische hoogstandjes uit de Gouden Eeuw vind je direct aan het begin van de Prinsengracht, op de kruising met de mooiste gracht van Amsterdam. Even testen of je net hebt opgelet: inderdaad, op de kruising met de Brouwersgracht.

In het westen tegen de Prinsengracht aangeplakt ligt de beroemde Jordaan. Dit dichtbevolkte gebied bestaat uit enkele tientallen smalle straatjes en een handvol grachten. Die lijken allemaal een soort miniatuurversie van de hoofdgrachten. De grachten in de Jordaan zijn smaller, de huizen over het algemeen kleiner en de bruggen slanker. Dit geeft de Jordaan een kleinschalige en intieme uitstraling. Net als op de hoofdgrachten vind je in de Jordaan een leuke mix van wonen, werken, winkelen en uitgaan.

Terwijl de hoofdgrachten in de 17e eeuw voorbehouden waren aan de ‘rich and famous’ uit die tijd, was de Jordaan met zijn kleinere en goedkopere woningen voor het ‘gewone volk’. De Jordaan was ook een buurt met veel immigranten, waaronder een grote schare Franse protestantse vluchtelingen. Waarschijnlijk komt de naam Jordaan van het Franse woord voor tuin: jardin. Dat verklaart de vele straten die naar bomen, planten en bloemen zijn vernoemd.

De Jordaan is het schoolvoorbeeld van ‘gentrificatie‘, ook wel ‘veryupping’ genoemd. Het is nu moeilijk voor te stellen dat de Jordaan gedurende het grootste deel van zijn bestaan een echt arme buurt is geweest. Hier woonden enorme gezinnen in grote armoede in kleine, slecht onderhouden woningen.  Pas in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw kwam hier verandering in. Overheden, woningbouwcorporaties en private partijen investeerden flink in deze centraal gelegen buurt. Sindsdien is het hard gegaan en intussen is de Jordaan zelfs onder de ‘happy few’ een zeer geliefde -en dus dure- buurt geworden.

Ondanks hun schoonheid en centrale ligging zijn de grachten van de Jordaan over het algemeen behoorlijk rustig. Dat maakt de Jordaan tot een zeer aantrekkelijk gebied om met de boot te verkennen. Welke grachten je precies neemt, maakt eigenlijk niet uit. Ze zijn allemaal mooi: de Egelantiersgracht, Bloemgracht, Lauriergracht, Looiersgracht en de Passeerdersgracht.

Als je een goede indruk van de Jordaan wilt krijgen, raden we je aan om minimaal twee grachten te bekijken: ééntje heen van de Prinsengracht naar de Lijnbaansgracht en een andere terug van de Lijnbaansgracht naar de Prinsengracht.

Dan blijft er nog één vraag over: wat is nou de allermooiste gracht van de Jordaan? Ik zet mijn kaarten op de Bloemgracht. Die begint op een hele mooie plek, vlakbij de Westerkerk, heeft een hele mooie mix van grote en kleine grachtenpanden en een paar sierlijke bruggetjes met -heel toepasselijk- mooie bloembakken in de zomer.

Het Entrepotdok in de Plantagebuurt staat zeker niet op ieders lijstje van mooiste grachten van Amsterdam. Maar sinds ik in 1993 in Amsterdam kwam wonen, is dit één van mijn persoonlijke favorieten. Toendertijd lag deze gracht nog uit de buurt van de gebaande paden. Dat is nu niet meer zo, maar toch is deze gracht nog steeds relatief rustig vergeleken met veel andere grachten in het centrum.

Je zou kunnen zeggen dat het Entrepotdok qua architectuur wat minder afwisselend is dan veel andere grachten. Maar dat vind ik juist het meest indrukwekkende aan deze gracht: de lange rechte lijn van flink uit de kluiten gewassen en op elkaar lijkende pakhuizen. Vandaag de dag zijn die zeer gewild als woonruimte of kantoor.

Maar de reden om ze aan het begin van de 19e eeuw te bouwen, was een hele andere: hier werden goederen van over de hele wereld opgeslagen. Daarbij zat van alles wat we vandaag nog steeds gebruiken (zoals wijn, cacao, granen en hout), maar ook goederen die gelukkig wat ‘uit de mode zijn geraakt’, zoals walvisspek en walvistraan.

Het ‘Entrepot’ in de naam van deze gracht komt uit het Frans en slaat op de precieze functie die de pakhuizen vervulden. De Franse overheersers hadden bepaald dat alle ingevoerde goederen binnen moesten komen in een centrale douane-opslag. Pas na controle en -daar draaide het natuurlijk vooral om- het betalen van invoerrechten, mochten de goederen verder worden gedistribueerd. Het mooie aanzicht van deze gracht hebben we dus te danken aan de Fransen: merci bien!

De andere kant van de gracht ziet er compleet anders uit. En ruikt ook compleet anders. Daar ligt Artis, de 180 jaar oude dierentuin. Als je geluk hebt, waan je je hier voor een paar minuten op ‘boot-safari’, met uitzicht op Afrikaanse toppers als zebra’s en giraffes.

De Groenburgwal is echt een verborgen pareltje midden in het centrum van Amsterdam. Het is een kort en smal zijgrachtje van de Amstel, tussen de Stopera en de Munt. Om er vanaf de Amstel op te komen moet je onder een charmant maar behoorlijk laag ophaalbruggetje door. Grote boten zul je hier niet tegenkomen. Het mooiste zicht op de Groenburgwal heb je vanaf de zuidkant, met de knappe Zuiderkerk als bonus op de achtergrond.

Vroeger huistvestte de Groenburgwal veel lakenweverijen. En er werd ook veel textiel geverfd, waarbij men hier gespecialiseerd was in groen. Dat is waar de Groenburgwal zijn naam aan te danken heeft. Het is hier tegenwoordig nog steeds opvallend groen, maar dat komt door de vele bomen langs de gracht.

Onder ‘locals’ dankt de Groenburgwal zijn faam aan een andere -ietwat ongemakkelijk- reden. Op deze centraal gelegen gracht heeft lange tijd de SOA-kliniek van Amsterdam gezeten. Ik ben bang dat de auteur van dit artikel die ook wel eens van binnen heeft gezien. Uiteraard slechts één keer, en gelukkig met een goede afloop.

De Groenburgwal is tegenwoordig een geliefd grachtje bij verliefde stelletjes, en dan met name de Staalmeestersbrug. Om hun liefde ‘voor eeuwig’ te bezegelen, hangen ze een slotje met hun namen aan de brug. Tot genoegen van de winkeliers in de buurt die de slotjes verkopen. De gemeente is hier minder blij mee en verwijdert zeer regelmatig alle slotjes weer van de brug.

Van alle vier de hoofdgrachten wordt de Herengracht gezien als dé gracht. Dit is van oudsher de rijkste en meest prestigieuze gracht. En het neusje van de zalm is hier de zogenaamde ‘Gouden Bocht’. Daar lieten in de 17e eeuw de hoogste regenten en de rijkste kooplui van de machtige en welvarende Republiek der Nederlanden hun onderkomens bouwen. Zeg maar gerust de Elon Musk, de Jeff Bezos en de Joe Biden van die tijd.

Ook vandaag de dag woont er nog een belangrijke regent op dit deel van de Herengracht: Femke Halsema, de burgemeester van Amsterdam, woont en ontvangt haar gasten op nummer 502.

In de Gouden Bocht werden stukken land uitgegeven die dubbel zo groot waren als elders op de gracht, wat nog steeds te zien is in het formaat van de panden. Deze zijn erg geliefd bij het soort kantoren dat zich marmeren trappen, gouden naamplaten en hoge versierde plafonds met grote kroonluchters kan veroorloven. Denk aan eerbare beroepen als advocaten, bankiers en brievenbusfirmanten.

Je kunt bijna de hele Herengracht zonder te haasten opnemen in een boottocht van drie uur. Wat je daarbij helaas niet te zien krijgt, is hoe de binnenkant van de imponerende grachtenpanden eruit ziet. Of misschien nog wel interessanter: hoe die binnenkant er vroeger uit zag. Wie dat wel eens wil zien, kan terecht bij Museum Willet-Holthuysen aan de Herengracht 605. Daar vind je een grachtenpand met een authentieke 18e and 19e eeuwse inrichting en een prachtige binnentuin. Ook Het Grachtenhuis op nummer 386 is een aanrader. Hier vind je alles wat je wilt weten -en nog veel meer- over de Amsterdamse grachten.

En tot slot nog een eervolle vermelding voor het Kattenkabinet: een klein kunstmuseum dat geheel gewijd is aan ‘de kat in de kunst’. De oprichter hiervan heeft zijn museum opgedragen aan zijn eigen overleden kat, die (niet) luisterde naar de naam ‘John Pierpont Morgan’. Je verzint het niet…

Wat deden we in het pre-mobiele tijdperk op vakantie ook alweer om de thuisblijvers de ogen uit te steken? We verstuurden massaal ansichtkaarten van onze vakantiebestemming met de post. Met op de achterkant een zelf getekend icoontje van een zonnetje en twee zinnen over lekker eten en vriendelijke locals. Een paar dagen na je eigen terugkomst lagen die dan op de mat bij je geliefden.

Waar werden die zogenoemde ansichtkaarten van Amsterdam gemaakt? In ieder geval op de Reguliersgracht, een zeer fotogenieke en relatief smalle gracht die een aantal van de hoofdgrachten met elkaar verbindt.

Wat maakt die Reguliersgracht nou zo fotogeniek? Dat zijn twee dingen. Ten eerste: hij is recht. Geloof me, voor een Amsterdamse gracht is dat een hele prestatie. En ten tweede: om de haverklap gaat er een mooie boogbrug overheen. Samen zorgt dat voor de het meest gefotografeerde opzetje van Amsterdam: zeven nagenoeg identieke bruggen in een rechte lijn. Mooi tijdens een boottocht bij daglicht en helemaal romantisch om na zonsondergang -als alle lampjes op de bruggen aanstaan- nog eens naartoe te lopen met je geliefde.

Waarschijnlijk het mooiste uitzicht op de Reguliersgracht heb je als je met een boot over de Herengracht vaart. Wees niet bang dat je dit unieke fotomoment per ongeluk mist. De boot voor je zal je er ongetwijfeld aan herinneren.

Vlakbij de kruising van de Reguliersgracht en de Prinsengracht ligt het Amstelveld, een verrassend ruim en gemoedelijk plein dat je niet meteen zou verwachten midden in de wereldstad Amsterdam. Het sympathieke hart van deze mooie plek is Café Nel, een 17e eeuwse houten kerk die is verbouwd tot brasserie, met eromheen een groot terras, een speeltuin en een paar imposante bomen.